Grou – De rekenkamer van Leeuwarden heeft haar onderzoek naar het armoedebeleid afgerond. De armoede- en schuldenproblematiek is in de gemeente Leeuwarden een groter probleem dan gemiddeld in Friesland en landelijk. In 2021 leefde afgerond 17% van de huishoudens in Leeuwarden van een inkomen tot 120% van het sociaal minimum (in Friesland is dat 13%). In 2021 leefde afgerond 13% van de kinderen in een gezin met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum (in Friesland is dat 9%).
Landelijk – en in de provincie Friesland – leeft 6% van de kinderen in een uitkeringsgezin, in de gemeente Leeuwarden leeft 10% van de kinderen in een uitkeringsgezin. De rekenkamer heeft onderzocht hoe doeltreffend en adequaat het armoedebeleid van de gemeente Leeuwarden is, of er voldoende budget beschikbaar en in hoeverre de raad zijn controlerende en kaderstellende rol kan uitvoeren?
Armoede is een relatief begrip, er zijn altijd huishoudens met een inkomen op het sociaal minimumniveau of net iets daarboven. Het sociaal minimum zou in de basis voldoende moeten zijn om rond te kunnen komen en waardig mee te kunnen doen met de samenleving. Uit diverse recente onderzoeken is echter gebleken dat het sociaal minimum ontoereikend is.
Gemeenten hebben geen directe invloed op de hoogte van het sociaal minimum, maar kunnen met het armoedebeleid wel bijdragen aan het kunnen rondkomen en deelnemen aan de samenleving door inwoners met een laag inkomen. Ook kan de gemeente beleid voeren om de groep met een laag inkomen te verkleinen. Bijvoorbeeld beleid om overerving van armoede te remmen of beleid om inwoners met schulden zo snel mogelijk weer schuldenvrij en zelfredzaam te maken. Gemeente Leeuwarden heeft hiervoor in 2021 de visie ‘Samen werken aan een armoedevrij Leeuwarden’ opgesteld.
Analyse
De visie is gebaseerd op een gedegen analyse van de problematiek. De probleemanalyse wordt herkend door het maatschappelijk middenveld, bestaande uit partners die ook bij de totstandkoming van het beleid en de visie betrokken zijn. De visie dat de verbetering van de omvangrijke armoedeproblematiek in Leeuwarden moet starten bij de aanpak van de overerving van armoede is een duidelijke visie. Wat ook helder naar voren komt in de visie, is dat de aanpak van de armoedeproblematiek in de gemeente Leeuwarden niet beperkt kan blijven tot een beleidsveld armoede, maar dat er tal van raakvlakken zijn met andere beleidsterreinen, zoals participatie, gezondheid, wonen, jeugdzorg en de sociale basis. Beleidsmedewerkers voelen zich in de breedte van de organisatie (of in ieder geval het sociaal domein) medeverantwoordelijk voor de aanpak van de armoedeproblematiek. Het beleid en de instrumenten zijn bekend bij aanpalende beleidsterreinen en er wordt een gedeelde verantwoordelijkheid gevoeld.
Lange adem
Doorbreken van overerving is een kwestie van een lange adem, dat wordt in Leeuwarden duidelijk (h)erkend. In de visie zijn daarom korte en lange termijn doelen opgenomen. De rekenkamer constateert dat de keuze van de instrumenten die ingezet kunnen worden binnen het armoedebeleid minder weloverwogen tot stand zijn gekomen dan de visie op armoede. Veel instrumenten bestonden al voor de visie en zijn niet of nauwelijks geëvalueerd op doeltreffendheid of maatschappelijke impact. Het huidige dashboard meet de voortgang van de uitgaven op minimaregelingen en het bereik van participatieregelingen.
Weinig aandacht voor rest gemeente
Daarmee wordt niet de effectiviteit van het instrumentarium gemeten. De effectiviteit van het instrumentarium wordt onvoldoende in samenhang gemonitord en uitvoerders van buiten het eigen team worden niet bij de monitoring betrokken. Veel aandacht is gericht op Leeuwarden-Oost, waar volop wordt ingezet op een integrale aanpak en monitoring daarvan. Maar armoedeproblematiek bevindt zich niet uitsluitend in Leeuwarden-Oost en Leeuwarden heeft geen tijd (en het is ethisch onjuist) om minder aandacht te hebben voor de werking van het armoedebeleid in de rest van de gemeente Leeuwarden.
Sturing ontbreekt
Wat ontbreekt is doeltreffende sturing op het onderwerp. Wat is de voortgang op de korte en lange termijn doelen, past het instrumentarium nog bij de opgave, wie werkt aan welke doelen en hoe stuur je als gemeente bij.
De rekenkamer geeft raad en college vijf aanbevelingen mee om het armoedebeleid een stap verder te brengen. Een belangrijke aanbeveling is om de inrichting van de minimaregelingen te heroverwegen maar ook het bereik te vergroten door er bijvoorbeeld voor te zorgen dat de samenwerkingspartners die inwoners ondersteunen bij het aanvragen van een regeling direct contact kunnen opnemen met de betrokken functionarissen van de gemeente Leeuwarden.
Tekst & foto: Omroep Leeuwarden
