Grou – De preekstoel in de Sint Piterkerk in Grou krijgt zijn originele, bijna 350 jaar oude lezenaar terug. Decennialang was onbekend waar de bijbelstandaard uit 1683 gebleven was. Bij toeval dook hij twee jaar geleden op bij een particulier in Heerenveen. De Protestantse Gemeente Grou – Jirnsum liet hem restaureren en neemt hem op zondag 22 september feestelijk in gebruik.
Direct na de kerkdienst, omstreeks 10.45 uur, vertelt de vorige eigenaar hoe hij aan de lezenaar is gekomen en wat het voorwerp sindsdien ‘beleefd’ heeft. Yvonne Nijlunsing uit Den Andel legt vervolgens uit hoe de restauratie in zijn werk is gegaan.
De Kansel
De kansel van de Sint Piterkerk werd in 1683 gemaakt voor de hervormde kerk in Gorredijk. Het is een kuip met toogpanelen, met op de hoeken gewrongen kolommen met korintische kapitelen. Hij werd opgeslagen toen de kerk in 1983 werd gesloopt en weer tevoorschijn gehaald in 1992, toen de Sint Piter een ‘nieuwe’ kansel zocht die paste bij het zeventiende-eeuwse meubilair van de Grouster kerk.
Lezenaar zoek
De originele lezenaar bleek toen echter zoek. Hoogstwaarschijnlijk was hij al verwijderd in de jaren tussen de laatste kerkdienst in 1973 en de sloop. De kerkrentmeesters van Grou probeerden de bijbelstandaard nog wel terug te vinden, maar omdat ze geen concreet spoor hadden gaven ze de zoektocht na verloop van tijd op.
Telefoontje
Decennia gingen voorbij met een alternatieve lezenaar op de preekstoel. Dat er eigenlijk een andere standaard bij de kansel hoorde, werd een aardig verhaal voor tijdens de rondleidingen. Niemand hield er serieus rekening mee dat het eeuwenoude origineel nog zou opduiken. “Tot er in 2020 een telefoontje kwam van een gepensioneerde medewerker van monumentenzorg”, zegt Klaas Stelma van de Sint Piterkerk. “Die man had bij een kennis thuis een oude lezenaar gezien en dat deed bij hem een belletje rinkelen: zou dit de verloren gewaande lezenaar van Gorredijk – en nu dus Grou – kunnen zijn?”
Identiek
Al snel bleek dat kansel en lezenaar inderdaad bij elkaar hoorden. Op oude foto’s uit Gorredijk waren de zijpaneeltjes te herkennen. Bovendien was bekend dat de lezenaar van Gorredijk identiek was aan die van de kerk van Lippenhuizen – en daar leek het gevonden exemplaar inderdaad als twee druppels water op. Stelma: “De lezenaar is rijk versierd met aan weerszijden kunstig gesneden vogels. Ook aan de onderkant zit sierlijk houtsnijwerk. In feite is hij daarmee mooier dan de kansel zelf, die sober uitgevoerd is.”
Kelder
De eigenaar, Jaap Hamstra uit Heerenveen, had de standaard ruim veertig jaar geleden gekocht – het verhaal daarover vertelt hij bij de overdracht op zondag 22 september. “Hij had ook een gerestaureerde oude bijbel en wilde die mooi tentoonstellen in zijn huis, destijds in Rotterdam”, weet Stelma. “Dat kwam er echter nooit van, dus de lezenaar kwam in de kelder terecht. Hij verhuisde daarna nog een paar keer mee, om telkens meteen weer op zolder of in de schuur te belanden. Twee jaar geleden zou Hamstra hem net wegdoen, op aandringen van zijn vrouw, toen zijn kennis hem erop wees dat het een bijzonder exemplaar moest zijn.”
Onderzoek
Toen hij hoorde dat de lezenaar bij de kansel van Grou hoorde, was Hamstra onmiddellijk bereid hem aan de Sint Piter te schenken. De kerkrentmeesters hielden de vondst eerst stil, omdat ze de lezenaar wilden laten onderzoeken en restaureren. Daarvoor namen ze Yvonne Nijlunsing uit Den Andel in de arm. Dendrochronologisch onderzoek wees uit dat het eikenhout omstreeks 1680 moet zijn gekapt, dat komt dus overeen met de ouderdom van de kansel. In de loop van de eeuwen is hij ook eens rood geschilderd geweest, want bij kleurenonderzoek kwam rode verf op basis van barietsteen aan het licht.
